گزارش تحلیل صنعت بانکداری و خدمات مالی ایران

خلاصۀ مدیریتی

تحریم‌های آمریکا باعث شده فعالیت‌های بانکی ایران محدود شود، سرمایه‌گذاری در این کشور کاهش پیدا کند و نرخ تورم در بازار این کشور به طور چشمگیری بالا برود. با توجه به این مسائل کارشناسان معتقدند صنعت بانکداری و خدمات مالی ایران در بهترین حالت ممکن کماکان یک چشم‌انداز ضعیف را شاهد خواهد بود. البته دیدگاه اصلی کارشناسان همچنان حاکی از آن است که گفتگوهای ایران و آمریکا سرانجام به نتیجه خواهد رسید و تحریم‌ها تا فصل دوم 2023 برداشته خواهد شد اما در ماه‌های اخیر سطح ریسک‌های نامطلوب برای این دیدگاه افزایش پیدا کرده است زیرا دو کشور در گفتگوهای خود دچار اختلاف نظر شده‌اند. این اختلاف نظرها باعث می‌شود مذاکرات به درازا بیانجامد و حصول توافق میان دو کشور به تعویق بیافتد. بر این اساس احتمال این که مذاکرات به عمر دولت بایدن قد ندهد و در این مدت هیچ توافقی میان ایران و آمریکا حاصل نشود افزایش یافته است. از سوی دیگر، ایران در حال حاضر از لحاظ سیاسی و اقتصادی در وضعیت سختی قرار دارد. با توجه به مسائل فوق کارشناسان معتقدند کفه ترازوی ریسک‌ها برای چشم‌انداز صنعت بانکداری و خدمات مالی ایران کماکان به سمت ریسک‌های نامطلوب سنگینی می‌کند. البته دولت در تلاش است تا روند خصوصی‌سازی بانک‌های دولتی را ادامه دهد، نرخ نفوذ خدمات بیمه را در جامعه بالا ببرد و بر جذابیت بازار سرمایه بیافزاید. این اقدامات طی دوره بلند‌مدت به رشد و توسعه صنعت بانکداری و خدمات مالی ایران کمک خواهد نمود. با این حال، در ایران قوانین مربوط به صنعت بانکداری و خدمات مالی ناکافی و ناکارآمد است و از سوی دیگر نظارت‌ها ضعیف می‌باشد. این مسئله یک مانع بزرگ است که در سال‌های آینده نیز پابرجا خواهد بود و رشد و توسعه صنعت بانکداری و خدمات مالی ایران را با مشکل مواجه خواهد نمود.
چشم‌انداز کوتاه‌مدت صنعت بانکداری ایران نسبت به قبل ضعیف‌تر شده است بدین معنی که این صنعت طی دوره کوتاه‌مدت رشد کوچک‌تری را نسبت به آن چه که قبلا انتظار می‌رفت شاهد خواهد بود. علت این موضوع تورم بالا و به تعویق افتادن احیای توافقنامه هسته‌ای است. این مسئله به نوبه خود این واقعیت را بیان می‌دارد که تحریم‌های آمریکا بر رشد صنعت بانکداری ایران تاثیر نامطلوب زیادی دارد و رشد تسهیلات‌دهی و رشد دارایی‌های سیستم بانکی تنها زمانی به شکل واقعی و پایدار اتفاق می‌افتد که تحریم‌ها لغو شود. البته کارشناسان خاطرنشان می‌نمایند که مشکلات صنعت بانکداری ایران تنها به تحریم‌های آمریکا مربوط نمی‌شود و در این میان یک سری ریسک‌های نامطلوب اقتصادی نظیر تورم بالا و چشم‌انداز نامطمئن اقتصادی نیز وجود دارد که در رقم زدن مشکلات صنعت بانکداری ایران موثر است. این ریسک‌های اقتصادی باعث می‌شود توازن در تزازنامه بانک‌ها بر هم بخورد. عامل دیگری که در ایجاد مشکلات صنعت بانکداری ایران نقش داشته وجود ایرادات ساختاری و نبود شفافیت در نظام بانکی این کشور است. البته دولت قبلی ایران به منظور رفع این معضلات اصلاحاتی را در نظام بانکی کشور کلید زده بود اما احتمال می‌رود اجرای این اصلاحات در دولت جدید متوقف شود زیرا دولت جدید ایران عمدتا از عناصر تندرو و محافظه‌کار تشکیل شده است که اعتقاد دارند تسلط و کنترل دولت بر تمامی بخش‌ها و صنایع می‌بایست حفظ شود.
کارشناسان به طور کلی برای صنعت بیمه ایران یک چشم‌انداز روشن را متصور هستند و معتقدند این صنعت یک رشد مثبت را شاهد خواهد بود. با این حال، کارشناسان در خصوص این رشد دو نکته را خاطرنشان می‌نمایند. نخست این که این رشد از یک سطح نسبتا پایین اتفاق خواهد افتاد و دوم این که این رشد با یک سری موانع و مشکلات روبرو خواهد بود که علت آن شرایط نامساعد سیاسی و اقتصادی در ایران است. البته همانگونه که پیشتر گفته شد انتظار می‌رود توافقنامه هسته‌ای احیا شود و تحریم‌ها علیه ایران لغو گردد. لغو تحریم‌ها یک رخداد مثبت است که به رشد حق‌بیمه‌ها طی دوره میان‌مدت کمک خواهد کرد. با این حال، نوسانات نرخ ارز و تورم دو مشکل جدی است که کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند. علاوه بر این، شرکت‌های خارجی برای ورود به بازار بیمه ایران با یک سری موانع مواجه هستند که این موانع احتمالا در سال‌های آینده نیز پابرجا باقی خواهد ماند. البته در صورتی که تحریم‌ها برداشته شود و در زمینه آزادسازی صنعت بیمه اصلاحاتی صورت بگیرد آن گاه برای حضور شرکت‌های خارجی در بازار دست نخورده ایران فرصت‌هایی فراهم خواهد آمد.
بخش مدیریت دارایی‌ها در ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی یک بخش کوچک و توسعه‌نیافته است. این موضوع از دو عامل نشات می‌گیرد. اول این که ایران برای سالیان متمادی از سوی جامعه بین‌الملل تحت تحریم قرار داشته است و دوم این که دولت برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بخش‌های کلیدی اقتصاد محدودیت‌هایی به وجود آورده است. بعید به نظر می‌رسد که در سال‌های آینده بخش مدیریت دارایی‌ها رشد چشمگیری را تجربه کند زیرا رشد این بخش منوط به حضور شرکت‌های خارجی در بازار ایران است و این اتفاق نیز تنها زمانی رخ خواهد داد که در خصوص برداشته شدن تحریم‌ها قطعیت و اطمینان بیشتری به وجود بیاید. با این حال، به ‌واسطه برنامه‌هایی که دولت در جهت تسریع روند خصوصی‌سازی شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات مالی به اجرا درآورده انتظار می‌رود بخش مدیریت دارایی‌ها همچنان فعال و پویا باقی بماند.
دولت در تلاش است تا بر جذابیت بازار بورس بیافزاید و سرمایه‌گذاران خارجی بیشتری را به سمت این بازار جذب کند. با این حال، تا زمانی که تحریم‌های آمریکا پابرجا باشد سرمایه‌گذاران خارجی از ورود به بازار بورس ایران خودداری خواهند کرد و از این رو این بازار رشد و توسعه محدودی را شاهد خواهد بود. علاوه بر این، تا زمانی که تحریم‌های آمریکا پابرجا باشد بازار بورس کماکان میزبان سهام شرکت‌ها و صنایع داخلی خواهد بود. البته کارشناسان معتقدند توافقنامه هسته‌ای سرانجام احیا خواهد شد و تحریم‌ها علیه ایران لغو خواهد گردید. با این حال، حصول توافق میان ایران و آمریکا زمان‌بر است و بر این اساس انتظار می‌رود لغو تحریم‌ها تا قبل از فصل سوم 2023 رخ ندهد. البته برای احیای توافقنامه هسته‌ای و لغو تحریم‌ها نیز یک سری ریسک‌های نامطلوب وجود دارد که شمار آن‌ها از ریسک‌های مطلوب بیشتر است.

فایل نمونه